صف در فقهصف به دو معنا به کار رفته است: ۱. مجموعه‌ای از افراد یا اشیای معمولاً مرتب و کنار هم قرار گرفته، ۲. خط یا ردیفی که بر اثر ایستادن منظم اشخاص یا اشیا به وجود می‌آید. ۱ - کاربرد فقهیاز احکام آن در باب طهارت و صلات سخن گفته‌اند. ۲ - حکم صف در نماز میّتدر نماز بر میّت اگر امام زن باشد، با دیگر زنانی که با او نماز می‌گزارند در یک صف قرار می‌گیرد و مقدم بر آنان نمی‌ایستد، لیکن در وجوب آن اختلاف است. قول به وجوب به ظاهر کلمات اکثر فقها نسبت داده شده است برخی، تقدم امام را مکروه دانسته‌اند ۳ - حکم صف در نماز جماعتدر نماز جماعت ، اگر امام مرد باشد و مأمومان متعدد باشند، مأمومان باید پشت سر امام بایستند و بر امام مستحب است نسبت به صف مأمومان در میانه آن بایستد اما اگر امام زن باشد، بنابر قول به جواز امامت زن برای زنان، مأمومان در ردیف امام جماعت و نه پشت سر و دو طرف او می‌ایستند در این صورت، در این‌که ایستادن امام در میانه مأمومان و عدم تقدّم، واجب و شرط صحّت نماز جماعت است یا نه، بلکه مستحب و ترک آن مکروه می‌باشد، اختلاف است [۷]
مستند العروة (الصلاة) ۵ قسم، ج۲، ص۴۵۹.
از شرایط صحّت نماز جماعت در فرض مرد بودن مأموم نبودن حایل مانع مشاهده امام بین امام و مأموم است. حایل بودن صف یا صفهای جلو اشکال ندارد در نماز جماعت نباید بین امام و مأموم ، بین مأمومان و نیز بین صفهای جلو و عقب فاصله زیاد و غیر متعارف باشد، مگر آن‌که در صورت نخست مأموم در صفی باشد که افراد تا امام متصل به هم اند ۴ - حکم صف در استحباب در نماز جماعتمستحب است در صف نخست نماز جماعت صاحبان فضیلت بایستند و جا دادن بچه‌ها در صف اول کراهت دارد چنان که ایستادن مأموم در یک صف به تنهایی بدون عذر مکروه است ایستادن در سمت راست امام در صفها افضل از سمت چپ است، چنان که ایستادن در نزدیک‌ترین مکان به امام استحباب دارد. اعتدال (منظم و مرتب بودن) صفها و پر کردن جاهای خالی و برابر بودن دوشهای مأمومان در صف و نیز نزدیک بودن صفها به هم (فاصله نبودن میان آنها، بیش از اندازه نمازگزار در حال سجده ) مستحب است از کسی که برای نماز گزاردن وارد مسجد شده، ولی نماز جماعت به پایان رسیده، اما صفها به هم نخورده، اذان و اقامه ساقط است ۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر آیت‌الله محمود هاشمی‌شاهرودی، ج۵، ص۸۰، برگرفته از مقاله «صف». |